Merkez bankaları ‘finansal istikrar’ için dijital para birimlerini piyasaya sürmek için yarışıyor
Bitcoin gibi kripto para birimlerinin finansal istikrara yönelik olası risklerine karşı alternatif enstrümanlar üzerine araştırmalar yoğunlaşırken, dünya genelinde merkez bankalarının kendi dijital para birimlerini çıkarma çabaları da ivme kazanıyor.
Dijital varlıklara yönelik düzenleyici ve denetleyici mekanizmaların yetersizliği, dijital varlıkların klasik ödeme sistemlerine rakip oluşturabileceği riskler nedeniyle merkez bankalarını alternatif araçları araştırmaya zorluyor.
Geçtiğimiz yıl piyasalarda yaşanan sert dalgalanmalarla birlikte kripto para birimleri ve sabitcoinlerin güvenilirliğine ilişkin soru işaretleri artarken, dünya genelinde merkez bankası dijital para birimlerine (CBDC) yönelik çalışmaların da arttığı görülüyor.
Özellikle gelişmiş ülkelerde ticarette fiziki nakit kullanımının azalması ve Facebook gibi büyük teknoloji şirketlerinin kripto para birimi oluşturma çabaları da merkez bankalarını dijital para çıkarma çalışmalarını hızlandırmaya itiyor.
130’dan fazla ülke dijital para birimini başlatmak için çalışıyor
Bir ülkenin resmi para biriminin dijital versiyonu olarak tanımlanan merkez bankası dijital para birimlerinin para politikası, finansal istikrar ve uluslararası para sistemi üzerinde önemli etkileri olması bekleniyor.
ABD merkezli düşünce kuruluşu Atlantic Council’in verilerine göre küresel ekonominin yüzde 98’ini temsil eden 130’dan fazla ülke, merkez bankası dijital para birimi üzerinde aktif araştırmalar yürütüyor.
Ülkelerin bu alandaki araştırmalarının hızlandığı dikkat çekerken, Mayıs 2020’de sadece 35 ülkenin merkez bankası dijital para birimini değerlendirdiği kaydedildi.
64 ülke, merkez bankası dijital para birimi çalışmalarında ileri bir geliştirme, pilot uygulama veya tanıtım aşamasındadır.
11 ülke dijital para birimlerini piyasaya sürdü
Aralarında Nijerya’nın da bulunduğu 11 ülke dijital para birimini tamamen devreye alırken, halihazırda 260 milyon kişiye ulaşan Çin’in pilot uygulaması, toplu taşıma, teşvik ödemeleri ve e-ticaretin de aralarında bulunduğu 200’den fazla senaryoda test ediliyor.
G20 ülkelerinden 19’u merkez bankası dijital para birimi geliştirme konusunda ileri aşamadayken, 9’u pilot uygulama aşamasında. Son 6 ayda hemen hemen her G20 ülkesi bu alanda önemli ilerleme kaydederken, bu projelere yeni kaynak yatırımı yaptıkları belirtiliyor.
Bu yıl 20’den fazla ülkedeki merkez bankaları dijital para birimlerini pilot olarak kullanmak için adımlar atmayı düşünüyor. Avustralya, Tayland ve Rusya pilot testlere devam etmeyi planlarken, Hindistan ve Brezilya 2024 yılında dijital para birimlerini piyasaya sürmeyi planlıyor.
Bank for International Settlements (BIS) tarafından yapılan bir ankete göre, 2030 yılına kadar 24 merkez bankasının dolaşımda dijital para birimine sahip olması bekleniyor.
Rusya’ya uygulanan yaptırımların ardından işler arttı
Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş ve buna karşılık G7 ülkelerinin uyguladığı yaptırımlardan bu yana, bankalar arasında kullanıma yönelik “toptan” merkez bankası dijital para çalışmalarının iki katına çıktığı belirtiliyor.
Şu anda 12 adet sınır ötesi toptan merkez bankası dijital para projesinin olduğu belirtiliyor.
Merkez bankasının perakende kullanıma yönelik dijital para çalışmalarında ilerleme ABD’de yavaşlarken, İngiltere ve Japonya gibi diğer G7 ülkelerinde de devam ediyor. Bu ülkelerde merkez bankası dijital para birimi prototipleri geliştirilirken, gizlilik ve finansal istikrar konularında kamu ve özel sektörle görüşmeler yapılıyor.
ECB dijital euro için pilot çalışma başlatma yolunda
Avrupa Merkez Bankası (ECB), dijital euronun tanıtılması gerekip gerekmediğini araştırmak için euro bölgesinin ulusal merkez bankalarıyla birlikte çalışmaya devam ediyor.
Banka, dijital euro için bir pilot çalışma başlatma yolunda ilerliyor. Bankanın internet sitesinde yer alan bilgilerde, dijital euronun Euro Bölgesi’ndeki herkesin kullanabileceği bir elektronik ödeme aracı sunacağı ve nakit para kadar güvenilir ve kullanıcı dostu olacağı belirtiliyor.
Dijital euronun banknot ve madeni paraları tamamlayacağı ve insanlara ödeme araçlarında ek bir seçenek sunacağı da belirtiliyor.
Ekim 2021’de başlayan araştırma aşamasının yaklaşık 2 yıl sürmesi ve Ekim 2023’te sona ermesi bekleniyor.
Dijital euronun nasıl tasarlanıp dağıtılabileceğinin yanı sıra piyasada yaratabileceği etkinin de hayata geçirilip geçirilmeyeceğine daha sonra karar verileceği belirtiliyor.
Fed’in dijital para çıkarma konusunda henüz bir kararı yok
ABD Merkez Bankası (Fed) ise merkez bankası dijital para birimi çıkarma konusunda herhangi bir karar almadı. Fed, merkez bankası dijital para birimlerinin potansiyel faydalarını ve risklerini teknolojik araştırma ve deneyler de dahil olmak üzere çeşitli perspektiflerden araştırmaya devam ediyor.
Fed Lideri Jerome Powell, mart ayında yaptığı açıklamada merkez bankası dijital para birimine ilişkin “gerçek bir karar alma aşamasında” olmadıklarını belirtmişti.
Son olarak Fed’in Denetimden Sorumlu Başkan Yardımcısı Michael Barr, geçen hafta yaptığı bir konuşmada, bankanın kendi dijital para birimini çıkarma yönünde herhangi bir karardan “uzak” olduğunu ve ABD Kongresi tarafından izin verilmesi halinde bu konuda ilerleyeceklerini belirtmişti. .
New York ve Boston da dahil olmak üzere bölgesel merkez bankaları hem toptan hem de perakende uygulamaları araştırıyor.
New York Fed’in “Toptan satış” merkez bankası dijital para denemesi “Project Cedar” ile ABD’yi bu alanda araştırmadan geliştirmeye taşıdığı belirtiliyor. “Project Cedar” aynı zamanda New York Fed ve Singapur Bankası’nın ortak toptan sınır ötesi merkez bankası dijital para birimi projesidir.
Boston Fed ayrıca Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nün Dijital Para Birimi Girişimi ile “Hamilton Projesi” konusunda işbirliği yapıyor.
Çin, döviz dolaşımı hesaplamalarına dijital yuanı dahil etti
Çin Halk Bankası (PBoC), dijital para birimleri aracılığıyla yurt içi ve sınır ötesi ödeme ağlarının geliştirilmesine öncülük ediyor.
2017 yılında “e-CNY” adı verilen Dijital Para Elektronik Ödemeler projesini başlatan Çin’de, 2019 yılında başlayan projenin pilot uygulamasına 260 milyon kişiye ulaşıldığı kaydedildi.
Mevcut ödeme kanallarının e-CNY ile daha iyi entegre edilmesi için çalışmalar yapan Çin’in Ocak 2023’te döviz dolaşım hesaplamalarına e-CNY’yi dahil ettiği, dijital yuanın merkez bankasındaki nakit ve rezervlerin yüzde 0,13’ünü oluşturduğu belirtiliyor.
Merkez bankası ödeme sistemlerinin verimliliğinin artırılması, ticari perakende ödemeler sistemine destek sağlanması ve daha fazla finansal katılım, PBoC’nin bu alandaki çalışmalarının ana motivasyonları arasında yer alıyor.
Türkiye, OVP döneminde dijital Türk lirası çalışmalarını tamamlamayı hedefliyor
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) öncülüğünde yürütülen Dijital Türk Lirası Projesi’nin ilk faz çalışmaları kapsamında Dijital Türk Lirası Ağında ilk ödeme süreçleri geçen yıl Aralık ayında başarıyla gerçekleştirildi. .
TCMB’den konuya ilişkin yapılan açıklamada, bankanın teknoloji paydaşlarıyla birlikte yürüttüğü dar kapsamlı ve kapalı döngü pilot uygulama testlerinin 2023 yılının ilk çeyreğinde de devam edeceği belirtildi.
Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu’nun 2023 yılında seçilmiş banka ve finansal teknoloji şirketlerinin katılımıyla genişletileceği ve geniş katılımlı pilot testlerin yapılarak ileri aşamaların gerçekleştirileceği belirtildi.
Bu kapsamda dağıtık defter teknolojilerinin ödeme ekosistemlerinde kullanılması ve anlık ödeme sistemleriyle entegrasyonu gibi bahislerde tasarlanan özgün mimari yapıların testlerine devam edileceği belirtilirken, bu konudaki çalışmalara öncelik verileceği kaydedildi. Bu yıl boyunca dijital Türk lirasının ekonomik ve hukuki çerçevesinin yanı sıra teknolojik ihtiyaçları da ele alınacak.
TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan da, 2024-2026 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program (OVP) için geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen toplantıda, projenin ikinci fazına yönelik hazırlıkların sürdüğünü açıklamıştı.
İlk faz çalışmalarının bulgularının yakın gelecekte rapor olarak yayınlanacağına işaret eden Erkan, dijital Türk lirası çalışmalarını OVP döneminde tamamlamayı planladıklarını belirtti.
